در شش ماه اول عمر شیرخوار، تنها منبع تغذیه شیر مادر یا شیرخشک به همراه قطره AD یا D تنها می باشد. اما از حدود شش ماهگی به بعد غذای کمکی به موارد قبل اضافه می شود و از حدود 12-10 ماهگی به بعد غذا به شیر ارجح می شود. تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش ماه اول زندگی برای رشد، تکامل و سلامت شیرخوار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تغذیه مستقیم از پستان مادر علاوه بر تأمین نیازهای عاطفی شیرخوار به دلیل ترکیب خاص خود یعنی میزان و کیفیت بسیار مناسب چربی، پروتئین، قند، ویتامین ها، املاح، مواد ایمنی بخش و …. نه تنها نیازهای تغذیه نوزاد از بدو تولد شیرخوار را تأمین میکند که او را در برابر بسیاری از عفونت ها و بیماری ها نیز محافظت می نماید. در این مقاله به ذکر نکاتی اساسی و اولیه در مورد شروع تغذیه کمکی شیرخوار می پردازم.

زمان شروع تغذیه تکمیلی

در طی شش ماه اول زندگی، اگر شیرخوار انحصاراً با شیر مادر تغذیه شود به هیچ نوع ماده غذایی دیگر نیاز ندارد حتی در هوای بسیار گرم تابستان تنها شیر مادر و استفاده روزانه ۱ میلی لیتر (۱ سی سی) از قطره ویتامین A و D که حاوی ۴۰۰ واحد ویتامین D و ۱۵۰۰ واحد ویتامین A باشد، می‌تواند نیازهای او را تأمین نماید.

از پایان شش ماهگی، شیرخوار علاوه بر شیر مادر که هنوز غذای اصلی او است به غذاهای سالم مناسب، کم حجم و پر انرژی دیگری نیازمند است. به تدریج و هم زمان با افزایش مهارتهای تغذیه ای شیرخوار به مقدار غلظت و تنوع غذاها افزوده میشود تا كودك ضمن آشنا شدن با مزه و قوام غذاها به تدریج به جویدن هم عادت کند و نحوه به کارگیری وسائل لازم برای غذا خوردن را بیاموزد.

گاید لاین های تغذیه آمریکا و آکادمی اطفال آمریکا توصیه می کنند که از (حدود شش ماهگی)، غذای تکمیلی علاوه بر شیرمادر یا شیر خشک شروع شود. شروع غذای کمکی قبل از چهار ماهگی به هیچ وجه توصیه نمی شود. شیرخواران برای زمان شروع غذای تکمیلی با یکدیگر متفاوت هستند. می توانید بر اساس نمودار رشد کودک از متخصص تغذیه کمک بگیرید.

علائم آمادگی شروع غذای تکمیلی

در زیر علائم آمادگی تکاملی شیر خوار برای شروع غذای تکمیلی آورده شده است:

• 1) شیرخوار بتواند با کمک یا بدون کمک بنشیند.
• 2) شیرخوار بتواند سر و گردن خود را کنترل کند.
• 3) وقتی به او غذا پیشنهاد میدهید، دهان خود را باز کند.
• 4) بتواند غذا را ببلعد. (نه آنکه غذا را به سمت چانه هل بدهد)
• 5) وسایل را به سمت دهان ببرد.
• 6) تمایل داشته باشد که وسایل کوچک مثل غذا یا اسباب بازی را در دست بگیرد.
• 7) غذا را از سمت جلوی دهان به عقب زبان ببرد تا ببلعد.

مشکلات شروع زودرس یا دیررس غذای کمکی

– مشکلات شروع زودرس غذای کمکی

1- ممکن است شیر خوار تمایل کمتری به شیر پیدا کند و تولید و ترشح شیرمادر کمتر شود.

2- به دلیل آنکه شیرخوار هنوز برای تغذیه آماده نیست و کامل غذا را نمی خورد، والدین به شیرخوار فشار می آورند و زمینه ساز بد غذایی در شیرخوار خواهند شد.

– مشکلات شروع دیررس غذای کمکی

1- شیرخوارانی که مدت طولانی تری صرفاً با شیر تغذیه می شوند، تمایل زیادی به شیر پیدا می‌کنند و برای غذا خور شدن دچار مشکل می شوند.

2- شیرخوار دیرتر با مزه و طعم و بافت مواد غذایی مختلف آشنا می شود و باعث می شود که در آینده، غذاهای جدید را قبول نکند.

3- شیرخواران دیرتر با بافت جامد آشنا می شوند و تکامل جویدن و بلغ مواد جامد در آنها به تأخیر می افتد .

4- شیر مادر و شیر خشک به تنهایی، بعد از شش ماهگی، مواد مغذی کامل برای رشد و تکامل شیرخوار را ندارد و شیرخوار ممکن است دچار کمبود پروتئین و ریز مغذی ها مثل آهن و روی شود.

اصول بهداشتی نگهداری غذای کمکی

1) ظروف تغذیه کودک باید در کابینتی تمیز و جدا از سایر وسایل و ظروف نگهداری شود.

2) ظروف تغذیه کودک باید بعد از هر بار استفاده با آب و صابون یا در ماشین ظرفشویی شسته شوند و در مجاورت هوا کاملاً خشک شوند تا از رشد کپک و قارچ بر روی آنها جلوگیری شود.

3) قبل از تهیه غذا و شروع خوردن غذا دستها را با آب و صابون بشویید.

4) بهتر است غذای تهیه شده برای یک روز باشد ولی به طور کلی می توان غذا را به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در ظرف دربسته، در یخچال و به مدت یک هفته در فریزر نگهداری کرد.

5) غذای نگهداری شده در یخچال را باید مجدداً گرم کرد. بهتر است از ماکروفر استفاده نشود چون ممکن است غذا یکنواخت گرم نشود. با تست کردن دمای غذا از ولرم بودن آن اطمینان حاصل کنید.

۶) غذای کمکی فریز شده را از چند ساعت قبل از مصرف در یخچال قرار دهید تا یخ زدایی شود و سپس با استفاده از اجاق گاز غذا را گرم کنید.

7) غذای فریز شده یا غذای یخچال که یک بار گرم شده نباید مجدداً فریز شود.

8) بهتراست غذاها را به اندازه یک وعده شیرخوار در یک ظرف در بسته در یخچال یا فریزر نگهداری کنید.

نکات لازم و پایه ای در مورد شروع تغذیه کودک

1) زمان تغذیه کودک، باید شرایط امن و مفرحی فراهم شود تا شیرخوار از تغذیه لذت ببرد.

2) بهتر است زمان و مکان تغذیه شیرخوار و خواب کودک ، ثابت باشد.

3) در هنگام تغذیه، کودک باید راست و مستقیم بنشیند، پس یا او را در صندلی غذا با حفاظ و استاندارد مناسب قرار دهید یا در آغوش خود به حالت نشسته نگه دارید. هیچ گاه به شیر خوار در حالت خوابیده غذا ندهید چرا که شانس پریدن غذا به گلو و خفگی و کولیک نوزاد وجود دارد. همچنین در حالت نشسته، شیرخوار می تواند با غذای خود بازی کند و آن را به خوبی ببیند.

4) هیچ گاه با زور و اجبار به شیرخوار غذا ندهید، ممکن است که بعضی شیرخواران در یکی دو ماه اول چندان تمایلی به خوردن غذا نداشته باشند و حجم کمی بخورند ولی این موضوع نباید باعث شود که غذا برای شیرخوار تهیه نشود.

بهتر است در سر ساعت معین غذا به شیرخوار ارائه شود و اگر نخورد، کمی از غذا تنها بر روی لب شیرخوار مالیده شود تا مزه غذا را بچشد و با آن آشنا شود.

۵) اگر شیرخوار به ماده غذایی جدید تمایلی نشان نداد، مادر نباید آن ماده را حذف کند، بلکه در فواصل ۱۰ تا ۱۴ روز یکبار باید غذا را مجدداً به شیرخوار معرفی کند. معمولاً بعد از ده تا ۱۵ بار معرفی غذا به شیرخوار، شیرخوار به آن غذا تمایل پیدا می کند.

6) یکی از مهمترین مواردی که باعث خوش غذا شدن شیرخوار می شود، بازی با غذا و کثیف بازی است. پس مادر باید اجازه دهد که شیرخوار راحت و آزاد باشد و با غذا بازی کند و انتظار تمیز ماندن لباس شیرخوار و اطراف او را نداشته باشد. پرت کردن غذا و له کردن غذا جز پله های آشنایی با غذا می‌باشد.

7) هر چه زودتر شیرخوار به سفره ی خانواده ملحق شود، خوش غذاتر خواهد شد. چرا که با دیدن طرز خوردن افراد خانواده، الگوبرداری می کند و جویدن و بلعیدن را بهتر یاد می گیرد، در ضمن آنکه تایم شاد و مفرحی را در کنار افراد خانواده خواهد داشت.

8) بهتر است در حین تغذیه، در مورد اسم، طعم و مزه و شکل غذا صحبت کنیم. “این سوپ گوجه است، قرمز رنگه، چه خوش طعمه !”

9) مادر و پدر باید با خوشرویی و خنده حین تغذیه با شیرخوار رفتار کنند. استرس، اضطراب، عصبانیت و وسواس والدین می تواند باعث بد خوراک شدن شیرخوار شود.

در آخر

تغذیه شیرخوار در شش ماه اول زندگی باید توسط شیرمادر یا شیرخشک تأمین شود و از حدود 6 ماهگی، علاوه بر شیر و قطره AD یا D ، باید تغذیه تکمیلی نیز اضافه شود تا شیرخوار دچار سوء تغذیه و اختلال تکامل نشود.

سوالات شایع